Hoe duurzaam is duurzaam? Rare vraag? Mogelijk vraagt dit enige uitleg. Het begrip duurzaam komt vaak voorbij, al is het maar in de media. Regelmatig wordt ons geadviseerd om vooral “duurzame keuzes” te maken. Maar wat houdt dat nu precies in? Blijft alleen het deel “duur” hangen, iets waar wij Nederlanders doorgaans nogal een hekel aan hebben, een van de eerste dingen waar Nederlanders naar kijken is toch de prijs? Of ligt het genuanceerder?
Feit is wel dat er al jaren gepraat wordt over de noodzaak om ons gedrag voor wat betreft het gebruik van grondstoffen, materialen en energie drastisch te veranderen. In Nederland spelen wij niet bepaald een voortrekkersrol, het is nog een forse uitdaging om de gestelde doelen m.b.t. duurzaamheid en klimaat binnen de gestelde termijnen te realiseren.
Duurzame keuzes maken met led-verlichting
Een van de mogelijkheden, je zou het misschien beter mooie uitdagingen kunnen noemen, om een bijdrage aan duurzaamheid te leveren is om over te stappen op led-verlichting. Al in 2018 werd er in de 2e Kamer een motie aangenomen waarmee bedrijven verplicht worden gesteld om de bestaande conventionele verlichting te vervangen door led. Dat zal op 1 juli 2020 minimaal in gang moeten zijn gezet en ja, dat is kort dag. Daarbij wordt vaak als eerste geredeneerd vanuit energie- dus kostenbesparingen, logisch want als je nog oude TL-verlichting in je pand hebt hangen is met led algauw een flinke energiebesparing te behalen. Er zijn genoeg aanbieders die het je graag voorrekenen en bieden je vervolgens een spotgoedkoop led-armatuur aan waarmee je de investering in een paar jaar hebt terugverdiend. Niet duur dus, maar is dat wel duurzaam?
Goedkoop = duurkoop?
Als de overstap naar led in gang wordt gezet vanuit de argumentatie dat het door de overheid wordt opgelegd en men dat dan zo goedkoop mogelijk wil realiseren, worden er enkele belangrijke stappen overgeslagen. Want hoe zit het bijvoorbeeld met de lichtkwaliteit? Is die kwaliteit bij een lekker goedkoop led paneel dat je ergens op het internet hebt gevonden, net zo gegarandeerd als een ledarmatuur dat je bij een lichtspecialist inclusief een goed lichtadvies maar wel tegen een hogere prijs kan aanschaffen?
In de meeste gevallen geldt ook hier: goedkoop kan zo maar eens duurkoop blijken te zijn. Het zou namelijk niet alleen over de prijs van het product moeten gaan maar vooral over welke kwaliteit licht wij nodig hebben waarmee een gezonde omgeving voor de mens in de binnenruimte(n) ontstaat?
Het belang van Human Centric Lighting
In dat verband wordt over begrippen als biodynamische verlichting of HCL (Human Centric Lighting) regelmatig gepubliceerd. Met HCL wordt de mens zoveel mogelijk voorzien van “natuurlijk” licht dat wordt afgestemd op de activiteiten in de ruimte en nog belangrijker, naar de behoefte van de mens. Uit diverse onderzoeken is komen vast te staan dat als het licht beter wordt afgestemd op de mens dit tot gevolg heeft dat men zich minimaal prettiger voelt in de werkomgeving, alerter blijft, meer energie heeft en een betere prestatie levert. Het effect op de gezondheid mag niet worden onderschat, continu blootstelling aan te lage (maar ook onnodig hoge) lichtniveau’s kan diverse gezondheidsklachten veroorzaken.
Als je er goed over nadenkt is dat niet zo raar: veel mensen hebben na een periode van somber, regenachtig weer een sterkere behoefte aan de zon. Als het weer in Nederland maar niet wil zomeren, vertrekken wij maar al te graag en masse naar zonniger oorden om de grote lichtbron op te zoeken en weer nieuwe energie op te doen. Blijkbaar maakt de beschikbaarheid van voldoende licht wel degelijk uit.
Gezond licht in de praktijk
Tijdens een ronde tafel gesprek dat onlangs door Installatie360 werd georganiseerd waaraan wij vanuit Raca samen met verlichtingsleveranciers, adviesbureaus en installateurs aan een discussie over o.a. gezond licht, werd geconcludeerd dat er veel meer aandacht zal moeten worden besteed aan de kwaliteit van verlichting in relatie tot veiligheid en gezondheid. Dat hoeft niet altijd de ultieme HCL-oplossing te zijn, het gaat er in eerste instantie om dat er op basis van een passend advies een kwalitatief goede verlichtingsinstallatie wordt gerealiseerd die op langere termijn “op (licht)niveau blijft”.
Dus als wij dan wat meer verlichtingsarmaturen toepassen waar lekker veel licht uitkomt dan hebben wij beter en gezonder licht? Nee, zo eenvoudig werkt het niet. De eerste stap is zoals gezegd om te beginnen met een goed lichtadvies, afgestemd op de omgeving en aan de behoefte van de personen die dagelijks in die ruimte hun werk moeten doen. Als je dan wil en kan investeren in geavanceerde HCL-verlichting is dat prachtig maar dat is niet de enige oplossing. Het gaat in de eerste plaats om een kwalitatief goede, flexibele en passende verlichtingsoplossing die mens en omgeving in balans brengt. Bijvoorbeeld de keuze voor armaturen die passen bij de functie van een ruimte (denk aan Ugr19 voor in kantoren) en eventueel te kiezen voor dimbare armaturen.
Licht behoefte is persoonlijk
Ook de lichtbehoefte bij mensen kan onderling sterk verschillen. Dit kan te maken hebben met persoonlijke gezondheidsaspecten, maar ook met leeftijd (naarmate wij ouder worden neemt de behoefte aan licht toe). Daarnaast is het type activiteiten een belangrijke factor, hoe multifunctioneler een ruimte wordt gebruikt des te eerder je zou kunnen denken aan een verlichtingssysteem wat kan worden afgestemd op de verschillende functies. Met een relatief eenvoudig lichtmanagement systeem kan daarin al veel worden bereikt en is het dus niet noodzakelijk direct in een geavanceerd en kostbaar HCL-systeem te investeren. Nee, er zijn voldoende andere, minder ingrijpende tussenoplossingen beschikbaar. Maar laat u vooral eerst goed adviseren over de mogelijkheden voordat u die lekker goedkope ledpanelen van een of andere website afplukt.
Lichtkwaliteit in nood(verlichting)
En hoe zit het dan met noodverlichting? Vanzelfsprekend ligt daarbij de hoogste prioriteit op veiligheid. Niet dat de lichtkwaliteit er helemaal niet toe doet, er zal minimaal een veilig verlichtingsniveau op de vluchtroute aanwezig moeten zijn zoals vastgelegd in de daarvoor geldende normen. Voor ruimten waar bijvoorbeeld met machines wordt gewerkt moet het minimale (noodverlichtings)niveau beduidend hoger zijn om direct gevaarlijke situaties te voorkomen.
Ook in geval van noodverlichting staat de mens centraal; in eerste instantie voor wat betreft de veiligheid, maar zeker ook voor de gezondheid is een goede kwaliteit noodverlichting van groot belang.
Wat maakt duurzaam nu duurzaam
Terug naar het begrip duurzaam; Een duurzame verlichtingssysteem is opgebouwd uit betrouwbare componenten en materialen met een lange levensduur en zo goed mogelijk afgestemd op de omgeving en aan de wensen en behoeften van de mens. Daarin maak je niet alleen een keuze voor duurzaamheid v.w.b. de onderdelen waaruit het eindproduct is opgebouwd, maar ook voor een duurzame omgeving voor de mens: Een omgeving waarin de mens zich voor een langere tijd prettig, gezond en veilig blijft voelen en zo optimaal mogelijk kan functioneren.
Gert Molenaar - Lichtadviseur
Met 30 jaar werkervaring in de verlichtingsindustrie, heeft Gert ruime ervaring in het adviseren bij een tal van lichtprojecten. Van hotel tot kantoor en van manege tot magazijn. Voor ieder project kent Gert de kansen en valkuilen om tot een succesvol lichtplan te komen. Verlichting is een combinatie van techniek en emotie. Maandelijks deelt Gert zijn ervaringen in deze nieuwsbrief om u als lezer deelgenoot te maken van zijn kennis en ervaring.
Advies van onze lichtadviseur?
Gert Molenaar is als lichtspecialist van Raca Group bv geregisteerd bij het lichtregister onder nummer 66.143. Neem contact op met Gert voor meer informatie voor het LED systeem in uw bedrijfspand of kantoorpand – 0252-22 70 70 of gert.molenaar@raca.nl
